اتفاقی که دیر یا زود میافتاد
«نیروی فضایی»، بازی ترامپ نیست
نیروی فضایی ارتش آمریکا اگر در دوران ترامپ هم تشکیل نمیشد، احتمالا نهایتاً تا یک دهه دیگر از راه میرسید. متعاقب آن، احتمالا نه خیلی دیر، باید منتظر تشکیل نیروی فضایی در روسیه و شاید یکی دو کشور دیگر نیز باشیم.
پیام نو: «نیروی فضایی» ارتش آمریکا که رئیسجمهور این کشور وعدهاش را سال گذشته دادهبود، سرانجام در بودجه ۲۰۲۰ ایالات متحده رسمی شد و ژنرال ریموند را به عنوان اولین عضو و فرماندهاش شناخت. دونالد ترامپ، سخنرانی معرفی این نیرو را اگر چه طبق روال در یک پایگاه نظامی انجام داد، باز با لحن و ادبیات و رویکرد خاص خود برگزار کرد تا شاید تأکید دوبارهای بر گمان برخی درباره این نیرو باشد: «بلندپروازی متوهمانه ترامپ». همان زمان که این خبر اعلام شد، بسیاری در آمریکا و در ایران، این را یکی دیگر از رفتارهای سادهانگارانه رئیسجمهور بیتجربه آمریکا دانستند و تصور کردند او که علاقهاش به قدرت نظامی آشکار است، صرفاً از تصور این که اختیار دارد اعلام کند به بیرون از جو زمین نیرو میفرستد، ذوقزده شده است.
واقعیت اما این نیست. «نیروی فضایی» بر خلاف اسم پرزرقوبرقش، اتفاقی است که در این موقعیت به نظر عادی، بلکه بدیهی میرسد. شاید جاهطلبی و بلندپروازی ترامپ کمی تشکیل آن را پیش انداخته باشد و شاید بعضی محاسبات سیاسی در صورت برکرسینشستن یک رئیسجمهور دیگر، مانع از این اقدام میشد اما نیروی فضایی ارتش آمریکا اگر در دوران ترامپ هم تشکیل نمیشد، احتمالا نهایتاً تا یک دهه دیگر از راه میرسید. متعاقب آن، احتمالا نه خیلی دیر، باید منتظر تشکیل نیروی فضایی در روسیه و شاید یکی دو کشور دیگر نیز باشیم. به دلایلی که افسانهای و نجومی هم نیستند. درباره آمریکا، بخشی از دلایل این اقدام را میتوان این گونه دید:
ما انسانها مدتهاست پا از زمین فراتر گذاشتهایم. همین حالا علاوهبر فضانوردانی که در ایستگاههای فضایی مشغولاند، کاوشگرها، ماهوارهها و ابزارهای متعددی در بیرون از جو زمین در استفاده ما هستند. نوشته پیش رو و اطلاعاتی که پسزمینه نگارش آن هستند احتمالا چندباری در مسیر رسیدن به دست شما تا بیرون از جو رفته و برگشتهاند. اصلاً غیرقابل تصور نیست که زمانی، کشورهایی که لزوما هم توانایی ارسال نیرو و تجهیزات به فضا ندارند، در تنشهای بین یکدیگر، ماهوارههای هم را نشانه بروند، بهخصوص که با پیشرفت فناوریها احتمالاً کشورهای بیشتر و بیشتری به جمع فضارفتهها اضافه شوند. دفاع و حمله نظامی، هر دو در آینده نهچندان دور در فضا هم موضوعیت پیدا خواهند کرد و طبیعی است ارتش که بودجه نظامیاش به اندازه جمعی از متحدان و رقبایش است، پیشگام آمادگی برای آن روزها شود.
از زاویهای دیگر که نگاه کنیم حتی میتوانیم از این که تشکیل نیروی نظامی فضایی تا امروز به تأخیر افتاده تعجب کنیم. بشر اولین بار در ۱۹۴۹، یعنی ۷۰ سال پیش از جو زمین بیرون رفت. بین اختراع هواپیما تا بنیانگذاشتن نیروی هوایی آمریکا، فاصله خیلی کمتر از این بود، از ۱۹۰۳ تا ۱۹۴۷. جالب توجه است که برای رسمیتدادن به استفاده تسلیحاتی از فضای بیرون از زمین، تا این حد صبر شدهاست.
تشکیل نیروی فضایی یک معنای دیگر برای صنعت و علم فضایی آمریکا نیز خواهد داشت. نیروی نظامی آمریکا، از ثروتمندترین نهادهای جهان با گسترهای کمرقیب از اختیارات و امکانات است. ورود این نهاد به عرصه فعالیتهای فضایی، به احتمال فراوان به معنای ورود نظامیان به عرصه تحقیقات و صنایع فضایی خواهد بود. این البته از زاویهای احتمالاً منجر به این خواهد شد که بسیاری از تحقیقات و پیشرفتها پس از این، از زاویه کاربردهای مطلوب پیمانکار پی گرفتهشوند اما چنین شود یا نه، روند این پیشرفتها پس از ورود نظامیان ایالات متحده به این عرصه، سرعت و شدت خواهد گرفت.
تحلیلهای بسیاری در سالهای اخیر، از زوایای مختلف، حتی در علوم انسانی، به بررسی احتمالات مربوط به سفرهای فرازمینی پرداختهاند. فضای بیرون از جو از سویی همچنان پر از ناشناختههاست و از سوی دیگر پر از فرصتهای بالقوه. آمریکا، پیش از ترامپ و بدون او هم عادت داشت هر جا فرصتی یا ناشناختهای بود، سربازانش را بفرستد!