پیام نو| مهدیه سلطانی - روز چهارم اکتبر، مصادف با روز ۱۳ مهرماه، روز جهانی حیوانات بود. در این روز اغلب افراد به فکر حیوانات در حال انقراض مانند یوزپلنگ می‌افتند و به دنبال راه‌هایی برای کمک به گروه‌های حامی این حیوانات می‌گردند.

در بین حیواناتی که زندگی‌شان به دست انسان دچار تغییرات ناخوشایند شده، سگ‌های شهری یکی از مظلوم‌ترین و بلاتکلیف‌ترین‌ها هستند. در طی سالیان دراز، سگ‌ها و گربه‌ها توسط انسان، اهلی شده و به زندگی داخل شهرها و روستاها عادت کرده‌اند، اما کم کم به دلیل ترکیب حیوانات از نژاد مختلف، سگ‌ها و گربه‌هایی به‌وجود آمدند که برای انسان‌ها جالب نبودند و محکوم به زندگی در معابر و خیابان‌ها شدند. اکنون این سگ‌های بدون صاحب به یکی از مشکلات شهری تبدیل شده‌اند.

سگ‌های شهری دارای مشکلات زیادی هستند که به تعدادی از آنها اشاره می‌شود:

۱- رژیم غذایی نامناسب: رژیم غذایی هر حیوان باید ترکیب مناسبی از همه مواد غذایی مورد نیاز بدن آنها را داشته باشد، اما با توجه به اینکه سگ‌های شهری مجبور به تغذیه ار پسماندهای خانگی هستند، معمولاً ترکیب درستی مصرف نمی‌کنند، بسیار ضعیف هستند و مستعد بیماری می‌شوند.

۲- انتقال بیماری: سگ‌های شهری معمولاً درمان نمی‌شوند و داروهای ضد انگل مصرف نمی‌کنند، در صورتی که دارای بیماری مشترک باشند، با ارتباط‌گیری با دیگر سگ‌ها به راحتی، بیماری را به دیگر سگ‌ها منتقل کرده و آلودگی را در سطح شهر پخش می‌کنند.

۳- انتقال بیماری به انسان: ویروس هاری می‌تواند بر اثر گازگرفتگی از سگ به انسان منتقل شود و اگر سگ‌های شهری واکسن دریافت نکنند، امکان مبتلا شدن به این بیماری در آنها بالا می‌رود.

۴- افزایش جمعیت سریع: هر سگ شهری در سال دو بار و هر بار تا ۱۲ توله می‌تواند به دنیا بیاورد. اگر زاد و ولد آنها کنترل نشود، افزایش جمعیت ناگهانی و کاهش غذا باعث مرگ و میر آنها در معابر شهری می‌شود.

۵- آزادسازی در اطراف شهرها و روستاها: بسیاری فکر می‌کنند اگر این سگ‌ها را در اطراف شهرها و روستاها رهاسازی کنند، مشکل حل می‌شود، اما با این کار مشکل بزرگ‌تر هم می‌شود. سگ‌های رهاشده اقدام به شکار جوندگان کوچک کرده و تعادل زنجیره غذایی را به‌هم می‌زنند. از طرفی ممکن است با گرگ‌ها زاد و ولد کنند که باعث تولید گرگ/سگ‌هایی می‌شود که بسیار درنده‌تر و خطرناک‌تر از گرگ‌ها هستند و در ضمن از انسان‌ها نمی‌ترسند و به راحتی به روستاها بازگشته و خطرساز می‌شوند.

چطور می‌توان به سگ‌های شهری کمک کرد؟

بسیار از شهروندان از روی دلسوزی اقدام به غذا دادن به این سگ‌ها می‌کنند که شاید در ظاهر برای مدت کوتاهی وجدان آنها را آسوده کند، اما باعث ادامه‌دار شدن مشکل می‌شود. 

برای حل شدن دائمی این مشکل، فقط یک راه وجود دارد و آن هم راه‌اندازی مراکز نگهداری است. در این مراکز سگ‌ها از سطح شهر جمع‌آوری شده، پس از گذراندن دوران قرنطینه، دریافت دارو و درمان برای واگذاری به افراد آماده می‌شوند. گرچه ممکن است این سگ‌ها به عنوان سگ‌های خانگی جذابیتی نداشته باشند، اما می‌توانند به عنوان سگ‌ نگهبان آموزش ببینند. لازم به ذکر است به دلیل عقیم شدن این سگ‌ها در مراکز نگهداری، توله‌آوری در آن‌ها کنترل شده است و زمانی که به عنوان سگ نگهبان به سرپرستی گرفته شوند، نگرانی از ازدیاد توله وجود ندارد.

این راه حل در اکثر کشورهای پیشرفته به عنوان راه‌حلی موفق سال‌هاست که در حال اجراست، پس چرا در ایران جوابگو نیست؟ یکی از مهم‌ترین دلایل، رویکرد راه‌حل‌های موقتی و سریع توسط ارگان‌های دولتی است. از دید دولتی چرا وقتی می‌توان همه این سگ‌ها را کُشت و به یکباره از شرشان خلاص شد، خودمان را با راه‌اندازی مراکز هزینه‌بر به سختی بیندازیم؟

اما رویکرد پایدار و زیست‌محیطی کاملاً برعکس این نگرش را دارد، یعنی معتقد است باید مسئولیت اشتباه خود را پذیرفت و به عنوان موجودی جاندار به سگ‌ها نگاه کرده و سعی کرد بهترین شرایط را برای‌شان فراهم کرد.

در حال حاضر مراکز دولتی نگهداری سگ‌های شهری زیر نظر مرکز پسماند هر شهر اداره ‌می‌شود. مسئولیت و واگذاری این مراکز، سالانه از طریق مزایده تعیین شده و در اختیار افراد یا شرکت‌ها قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه به ازای هر سگ جمع‌آوری شده و انتقال داده شده به این مراکز، مبلغی از شهرداری به حساب این شرکت‌ها ریخته می‌شود، این مزایده برای خیلی از افراد جذابیت دارد، اما آیا نظارت کامل بر نحوه زنده‌گیری، درمان، قرنطینه و سپس واگذاری این سگ‌ها انجام می‌شود؟ در بسیاری از موارد، جواب این سؤال، منفی است.

این دقیقاً جایی است که افراد حامی حقوق حیوانات می‌توانند ورود کنند. اگر می‌خواهید به این‌ سگ‌های شهری کمک کنید، می‌توانید به گروه‌های پیگیر وضعیت این سگ‌ها در شهر خود بپیوندید. در این گروه‌های حامی حقوق حیوانات اغلب تعداد زیادی داوطلب و دامپزشک وجود دارند که به این مراکز سر می‌زنند، از شرایط نگهداری و درمان آنها‌ مطلع می‌شوند، در صورت مواجهه با وضعیت ناخوشایند پیگیری کرده و در پی رفع آن برمی‌آیند.

شاید بگویید این فعالیت‌ها نتیجه‌ای نمی‌دهد، اما در سال‌های قبل در شهر کرج، مرکز نگهداری این سگ‌ها بیشتر به قتل‌گاه شبیه بود که با پیگیری  سازمان‌های مردم‌نهاد و دامپزشکان داوطلب، سازمان پسماند مجبور به ورود به این مراکز و بازپس‌گیری آن از شرکت برنده مزایده شد. همچنین با پیگیری این افراد در نخستین روز از دی‌ماه سال ۹۸ با حضور شهردار کرج، اولین کلینیک‌ دامپزشکی سگ‌های بلاصاحب در کشور به همت سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرج افتتاح شد.

پس اگر حامی حقوق حیوانات هستید، از غذا دادن به سگ‌های شهری خودداری کرده و نیرو و هزینه خود را در اختیار گروه‌های حامی حقوق حیوانات و مراکز نگهداری دولتی و خصوصی سگ‌های شهری قرار داده و در پیشبرد یک راه‌حل دائمی و صحیح همراه شوید.

دکتری اکولوژی گیاهان زراعی